Uitzending: woensdag 18 september, 21.15 uur, NPO 2
Erfgoed blijkt van levensbelang. In Syrië zijn de immense gevolgen van oorlogsgeweld tot op het bot voelbaar. Niet alleen door het verlies van mensenlevens. Door het vernietigen van erfgoed, raakt ook nog eens de identiteit van miljoenen mensen beschadigd. In De Kennis van Nu onderzoekt presentator Elisabeth van Nimwegen hoe de wetenschap kan helpen om de schade te beperken.
Kunstenaar en archeoloog Theo de Feyter komt al tientallen jaren in zijn geliefde Syrië. Hij schildert er: de straten van Damascus, de souq in Aleppo, de tempel en de gigantische triomfboog van Palmyra uit het begin van onze jaartelling. Dit jaar is het anders. De souq is gebombardeerd, de boog verdwenen en van de tempel staat slechts een toegangspoort overeind. De verwoesting die hij aantreft komt hard bij hem binnen.
De Kennis van Nu laat met nooit eerder vertoonde videobeelden zien hoe erfgoed van duizenden jaren oud er nu bij ligt. Het gaat om de bakermat van onze beschaving, zoals de regio Syrië en Irak vaak wordt aangemerkt. “Mensen gaan dood, maar beelden kunnen ook doodgaan,” zegt De Feyter onthutst. Wetenschappers en ervaringsdeskundigen menen dat erfgoed van levensbelang is. “Erfgoed vertelt waarom je bent wie je bent. Het verbindt mensen van alle culturen en kan helpen met traumaverwerking,” weet archeoloog Sada Mire.
De directeur van het museum in Raqqa, Ayham Al-Fakhri, vertelt aangeslagen dat hij met man en macht probeerde de archeologische vondsten te beschermen tegen berovingen van IS. Maar dat was tevergeefs. Leidse onderzoekers kwamen er jaren achtereen om opgravingen te doen. “Er lag nog ongelooflijk veel opgegraven materiaal voor onderzoek, maar dat is allemaal verdwenen, overhoop gegooid,” vertelt archeoloog Olivier Nieuwenhuijse.
Wetenschappers proberen te redden wat er te redden valt. Er worden 3D-geprinte reconstructies gemaakt door de Syrische archeoloog Khaled Hiatlih. Hiatlih woont inmiddels in Den Haag en wordt emotioneel als hij beseft dat zijn kinderen het prachtige Palmyra, waar hij zelf zo vaak kwam, nooit zullen zien zoals hij.
Elisabeth ontdekt dat de eerste geschreven teksten in spijkerschrift, dankzij nieuwe 3D-scantechnieken, voor het eerst bekeken kunnen worden. De scanner kijkt dwars door het gesteente. Geo-ingenieur Dominique Ngan-Tillard laat aan assyriologe Caroline Waerzeggers een drieduizend jaar oude brief zien, die verborgen zit in een voor eeuwig gesloten enveloppe van klei. Waerzeggers is de eerste die de brief, na al die duizenden jaren, dankzij de wetenschap te lezen krijgt. De waarde van erfgoed, in dit geval de kleitabletten, is niet in geld uit te drukken.
